Πρόκειται για τον απόλυτο ύμνο προς την ειρήνη: μια ωδή στον ιδεαλισμό. Αλλά το «Imagine» είναι επίσης και ένα τραγούδι για την αγάπη.
Όταν γράφτηκε το τραγούδι το 1971, ο Τζον Λένον και η Γιόκο Όνο ήταν ήδη τρία χρόνια μαζί. Χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η «δράκαινα» που διέλυσε το γάμο του Λένον με τη Σύνθια και στη συνέχεια τους Beatles.
Όμως, σύμφωνα με το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε, με τίτλο «Imagine John Yoko» (εκδόσεις Thames & Hudson), η Όνο δεν πήρε αυτό που της άξιζε- ακόμα και όταν θα έπρεπε να λάβει εύσημα για τη δημιουργία ενός τραγουδιού.
Σε συνέντευξή που έδωσε το 1980 και η οποία συμπεριλαμβάνεται στο νέο βιβλίο, ο Λένον παραδέχεται ότι η Όνο ήταν ουσιαστικά συνδημιουργός του «Imagine». Το 2017, αναγνωρίστηκε και επίσημα ως συν-δημιουργός του θρυλικού τραγουδιού.
Μέσα από μια συλλογή σπάνιων φωτογραφιών και συνεντεύξεων, μαζί με άγνωστες -μέχρι τώρα- πληροφορίες για τις λεπτομέρειες της δημιουργίας του άλμπουμ, φαίνεται ότι ο Λένον και η Όνο ενέπνευσαν ο ένας τον άλλον από την πρώτη κιόλας συνάντησή τους.
Το 1966, ο Λένον πήγε στην ανεπίσημη παρουσίαση μια έκθεσης της Όνο στην γκαλερί Indica στο Λονδίνο και θέλησε να αγοράσει ένα έργο της με το όνομα «Hammer a Nail in». H Όνο όμως, δίστασε να του το επιτρέψει, όπως θυμάται σε μια παλαιότερη συνέντευξη που υπάρχει στο βιβλίο. «Είπα, ”εντάξει, αν όμως πληρώσει πέντε σελίνια’, γιατί πιστεύω ότι ο πίνακάς μου έτσι και αλλιώς δεν θα πωληθεί”».
Ο Λένον είχε μια άλλη ιδέα: «Είπα, ”Άκου. Θα σου δώσω πέντε ψεύτικα, φανταστικά σελίνια και θα καρφώσω ένα ψεύτικο, πλασματικό καρφί στον πίνακα, εντάξει;”». Η Όνο τότε απάντησε: «Φαντάσου, φαντάσου, έτσι σκεφτόμουνα. ”Να κι ένας άνδρας που παίζει το ίδιο παιχνίδι με μένα”. Και ξέρετε σοκαρίστηκα, διερωτημένη ποιος είναι αυτός;».
Δεν είχε αναγνωρίσει τον Λένον. «Είχα ακουστά τους Beatles και ήξερα το όνομα Ρίνγκο, αν και κανείς δεν θα με πιστέψει, αυτό ήταν όλο. Και ήξερα το Ρίνγκο, επειδή στα ιαπωνικά σημαίνει “μήλο”. Ναι, γνώριζα του Beatles ως ένα κοινωνικό φαινόμενο, αλλά η rock ‘n’ roll μου ήταν αδιάφορη».
Το νόημα πίσω από το «Imagine»
Το Imagine οραματιζόταν ένα μέλλον όπου η Αμερική θα έβαζε τέλος στον πόλεμο του Βιετνάμ και ο κόσμος θα είχε ειρήνη. Το βιβλίο της Γιόκο Όνο «Grapefruit» και ένα βιβλίο προσευχής που δόθηκε σε αυτόν και την Όνο από τον κοινωνικό ακτιβιστή Ντικ Γκρέγκορι ενέπνευσαν τον Λένον να γράψει τους στίχους για το «Imagine». Ο Λένον είχε δηλώσει πολλές φορές ότι το τραγούδι είχε την έννοια μιας θετικής προσευχής, αλλά δεν έχει θρησκευτικές προεκτάσεις. Το τραγούδι μπορεί να προσαρμοστεί σε πολλά πολιτικά και κοινωνικά πλαίσια και να εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά επίκαιρο σήμερα.
Μόλις κυκλοφόρησε, κατατάχθηκε στην 30η θέση στον κατάλογο της Αμερικανικής Ένωσης Δισκογραφικών Εταιριών με τα καλύτερα 365 τραγούδια του αιώνα με την μεγαλύτερη ιστορική σημασία. Το 2002 έγινε το δεύτερο αγαπημένο single στο Ηνωμένο Βασίλειο όλων των εποχών, μετά το «BohemianRapsody» των Queen. Τέλος, το μουσικό περιοδικό RollingStone τοποθέτησε το τραγούδι τρίτο στη λίστα των 500 καλύτερων τραγουδιών όλων των εποχών.
Το τραγούδι έχει εμπνεύσει αρκετές καμπάνιες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως το «Φανταστείτε ότι δεν υπάρχει πείνα», επικεντρώνοντας την προσοχή του στη δίκαιη κατανομή των τροφίμων.
Ο Λένον ήταν επιφανής υπερασπιστής της δικαιοσύνης και της ειρήνης και ήταν ένας από τους λίγους που πίστευαν πραγματικά σε αυτές τις αρχές.
You may say that I’m a dreamer.
But I’m not the only one.
I hope someday you’ll join us…
And the world will be as one.
Imagine no possessions.
I wonder if you can.
No need for greed or hunger
A brotherhood of man.
Imagine all the people.
Sharing all the world.
Τα έργα τέχνης της Όνο, έμπνευση για τον Λένον
Η Όνο «άνοιξε» στον Λένον έναν δρόμο να ασχοληθεί ξανά με την τέχνη.
«Πάντα είχα αυτό το όνειρο, να ερωτευτώ μια καλλιτέχνιδα. Ακόμα και από τη Σχολή Τεχνών.. Αισθάνθηκα σαν να είχα βρει χρυσάφι ή κάτι παρόμοιο». Βλέποντας την έκθεσή της, κάτι μέσα του ξεκλείδωσε. «Υπήρχε μια αίσθηση χιούμορ στη δουλειά της. Ήταν αστείο», είπε στη συνέντευξη. «Η δουλειά της πραγματικά με έκανε να γελάσω, τουλάχιστον κάποια από τα έργα της. Τότε ήταν που άρχισα να ενδιαφέρομαι για την τέχνη ξανά, μέσα από τη δουλειά της».
Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα έργα της που κυκλοφόρησαν το 1964, αποτέλεσε έμπνευση για τη δημιουργία του «Imagine». Το βιβλίο της Όνο με τίτλο «Grapefruit» περιλαμβάνει πολλά έργα που επηρέασαν τον Λένον. «Το Imagine δεν θα μπορούσε να γραφτεί χωρίς εκείνη. Και ξέρω ότι βοήθησε πολύ με τους στίχους αλλά δεν είχα το θάρρος να της δώσω τα εύσημα. Οπότε αυτό το τραγούδι γράφτηκε ουσιαστικά από τον Τζον και τη Γιόκο, αλλά ήμουν ακόμα εγωιστής και δεν γνώριζα πολλά ώστε να δεχθώ τη συνεισφορά της χωρίς όμως να της το αναγνωρίσω». Το ίδιο το τραγούδι εκφράζει τι είχα μάθει από τη σχέση μου με τη Γιόκο και πως αισθανόμουν για αυτή, δηλώνει ο Λένον.
Στο βιβλίο, η Όνο αποκαλύπτει πώς είχαν να αντιμετωπίσουν μια αρνητική αντίδραση ως ζευγάρι, παρά το ότι η κουλτούρα στο Λονδίνο φαινόταν ριζοσπαστική και υπήρχε ελευθερία στη σκέψη. «Ανέδιδαν μια νέα ενέργεια με μια συγκεκριμένη λεπτότητα αυτοδημιούργητων ανθρώπων που θα άλλαζαν την ταξική δομή στην Αγγλία και θα συνέχιζαν ώστε να αλλάξουν ριζικά τον κόσμο», γράφει η Όνο. «Ο Τζον και εγώ μπήκαμε μαζί σε αυτό το κλίμα. Μας προκάλεσε μεγάλη έκπληξη λοιπόν που η λεγόμενη κοινωνία των χίπηδων της εποχής, στην οποία ανήκαμε και οι δύο, στράφηκε εναντίον μας μόλις ανακοινώσαμε τη σχέση μας. Δεν συνειδητοποιούσαμε ότι υπήρχε τόσος ρατσισμός. Δεν θα έλεγα ότι ήταν εύκολο, αλλά ήταν ένα μάθημα για μας. Μια καλή εμπειρία. Ο Τζον και εγώ προσπαθούσαμε πάντα να αντιμετωπίσουμε πολλές δύσκολες καταστάσεις, με χιούμορ και διασκέδαση».
Οι στίχοι του τραγουδιού, κατά κάποιο τρόπο, μιλούν για το πως θα φάνταζε ένας άλλος κόσμος στο επίπεδο δύο ανθρώπων – καθώς και γενικότερα. «Ο Τζορτζ Όργουελ και όλοι αυτοί οι τύποι έχουν προβάλει πολύ αρνητικές προοπτικές για το μέλλον. Το να φαντάζεσαι μια προοπτική είναι μια πολύ ισχυρή και μαγική δύναμη», είπε η Ono. «Το εννοώ. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε η κοινωνία. Επειδή προβάλουν όλες αυτές τις αρνητικές εικόνες, έτσι θα δημιουργηθεί και η κοινωνία. Προσπαθούσαμε λοιπόν να προβάλουμε μια πιο θετική εικόνα, η οποία, φυσικά, θα δημιουργούσε ένα άλλο είδος κοινωνίας».
Ο Λένον είχε αναφερθεί στην επιθυμία του ανθρώπου να πετάξει – «που θα μας έπαιρνε πολύ καιρό, αλλά χρειάστηκε κάποιος να το φανταστεί πρώτα». Εξήγησε τoν συλλογισμό του. «Οι άνθρωποι είπαν: ”Είσαι αφελής, είσαι χαζός”. Μπορεί να μας έβλαψε σε προσωπικό επίπεδο και να μας χαρακτήρισαν με διάφορους τρόπους, αλλά αυτό που δημιουργήσαμε- μπορείτε να το ονομάσετε μαγεία, διαλογισμό, προβολή του στόχου – κάτι που κάνουν οι επιχειρηματίες, υπάρχουν μαθήματα σχετικά με αυτό. Οι ποδοσφαιριστές το κάνουν. Προσεύχονται, διαλογίζονται πριν από το παιχνίδι. Οι άνθρωποι προβάλλουν το δικό τους μέλλον. Έτσι, αυτό που θέλαμε να πούμε ήταν, ”Φανταστείτε ένα ωραίο μέλλον”».
Σύμφωνα με δηλώσεις του Λένον από το παρελθόν: «Η μεγαλύτερη μου χαρά είναι να γράφω ένα τραγούδι – λέξεις και στίχους – που θα διαρκέσουν περισσότερο από δύο χρόνια. Τραγούδια που ο καθένας μπορεί να τραγουδήσει. Τραγούδια που θα με ξεπεράσουν, πιθανώς. Και αυτό μου δίνει τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Αυτό πραγματικά με συναρπάζει».
Η νέα εκδοχή του «Imagine»
47 χρόνια μετά που το συνδημιούργησε με τον Λένον, η Όνο, 85 ετών, επανακυκλοφόρησε μια νέα εκδοχή του επιτυχημένου σινγκλ του πρώην συζύγου της ως σόλο καλλιτέχνης. Το κομμάτι συμπεριλαμβάνεται στο επερχόμενο άλμπουμ της με τίτλο, «Warzone». Στην αρχή του τραγουδιού, ακούγεται η ίδια να τραγουδάει α καπέλα, ενώ το πιάνο ξεκινάει δύο λεπτά μετά.
Η δολοφονία του Τζον Λένον
Το βράδυ της 8ης Δεκεμβρίου του 1980, ο Μαρκ Τσάπμαν πυροβόλησε και τραυμάτισε θανάσιμα τον Λένον, έξω από την οικία του (στο ιστορικό κτίριο Dakota της Νέας Υόρκης) και ενώ ο τελευταίος επέστρεφε μετά από την ηχογράφηση των τραγουδιών Walking on Thin Ice και It Happened, που προορίζονταν για τον επόμενο δίσκο του. Ο Τσάπμαν είχε προσεγγίσει τον Λένον νωρίτερα την ίδια ημέρα, κατά την αναχώρησή του από το σπίτι του, αποσπώντας μάλιστα ένα αυτόγραφο του. Μετά την επιστροφή του Λένον από το στούντιο ηχογράφησης, ο Τσάπμαν τον πυροβόλησε πισώπλατα, συνολικά τέσσερις φορές[23]. Σύμφωνα με την αυτοψία, οι μισές σφαίρες διαπέρασαν το αριστερό μέρος του σώματός του στο ύψος του στήθους, ενώ οι υπόλοιπες τον τραυμάτισαν κοντά στον αριστερό ώμο. Όλες προκάλεσαν εσωτερική αιμορραγία, ενώ η θανάσιμη σφαίρα διαπέρασε την αορτή του.
Σύμφωνα με τις αναφορές των μαρτύρων και των αστυνομικών αρχών, μετά τη δολοφονία, ο Τσάπμαν παρέμεινε στον τόπο του εγκλήματος μέχρι την άφιξη της αστυνομίας. Εκτός από το όπλο του εγκλήματος, στην κατοχή του υπήρχαν ένα αντίτυπο του δίσκου Double Fantasy, στο εξώφυλλο του οποίου είχε υπογράψει νωρίτερα ο Λένον, ένα αντίτυπο του μυθιστορήματος The Catcher in the Rye του Τ. Ν. Σάλιντζερ, καθώς και κασέτες με τραγούδια των Beatles. O Λένον οδηγήθηκε αμέσως στο νοσοκομείο Ρούζβελτ, όπου με την άφιξή του επισημοποιήθηκε ο θάνατός του από υποογκαιμικό σοκ, που προκλήθηκε λόγω της μεγάλης απώλειας αίματος. Δύο ημέρες αργότερα, η σορός του αποτεφρώθηκε στο κοιμητήριο του Φέρνκλιφ, στη Νέα Υόρκη.
Ο Μαρκ Τσάπμαν καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Σε ψυχιάτρους του δικαστηρίου διηγήθηκε πως «κακά πνεύματα» τον παρότρυναν να δολοφονήσει τον Λένον[24] ενώ το 2004 ομολόγησε επίσης πως ένας από τους λόγους που τον ώθησαν στην εγκληματική του ενέργεια ήταν η επιθυμία του να προβληθεί, αισθανόμενος πως μέχρι τότε ήταν ασήμαντος[25] “Προσπαθούσα να κάνω θετικές σκέψεις στη ζωή μου, αλλά έπαθα κατάθλιψη. Έπινα κι απομονώθηκα από τον εαυτό μου, την οικογένεια μου. Είχα τάσεις αυτοκτονίας κι ίσως αυτός ήταν ακόμα ένας λόγος που έφτασα στην απόφαση να σκοτώσω κάποιον. Ίσως απλώς ήθελα να τελειώσουν όλα για μένα. Για άλλη μια φορά θέλω να πω ότι δεν ψάχνω για δικαιολογίες. Ημουν εκεί, το έκανα, θα μπορούσα να κάνω μεταβολή και να φύγω, όμως είχα κάνει την επιλογή μου. Η λάμψη της δόξας ήταν εκεί. Δεν μπόρεσα να της αντισταθώ. Η αυτοεκτίμησή μου ήταν πληγωμένη. Έψαχνα να βρω διέξοδο. Επέλεξα τη χειρότερη και ήταν τρομερό…” αναφέρει στην κατάθεσή του.
Οι δικηγόροι που ανέλαβαν την υπεράσπισή του ισχυρίστηκαν ότι έπασχε από ψυχική διαταραχή, βασισμένοι σε μαρτυρία ειδικών ιατρών ότι ο Τσάπμαν βρισκόταν σε παραλήρημα και ψύχωση όταν διέπραξε το έγκλημα. Ο ίδιος όμως είπε στο δικηγόρο του ότι θα δήλωνε ένοχος καθώς “η απόφασή του ήταν θέλημα Θεού” και πως «κακά πνεύματα» τον παρότρυναν να δολοφονήσει τον Λένον, ενώ το 2004 ομολόγησε επίσης πως ένας από τους λόγους που τον ώθησαν στην εγκληματική του ενέργεια ήταν η επιθυμία του να προβληθεί, αισθανόμενος πως μέχρι τότε ήταν ασήμαντος. Καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη με όρο την παροχή ψυχιατρικής φροντίδας. Ο Τσάπμαν βρίσκεται στη φυλακή από το 1981 παρά τις διάφορες εκστρατείες για την αποφυλάκισή του και τις εννέα εφέσεις που έχει ασκήσει.
