3η θέση στα 100 μέτρα πρόσθιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Κολύμβησης που πραγματοποιήθηκε στο Μεξικό τον περασμένο Δεκέμβριο, 6η και 7η θέση σε Πανευρωπαϊκούς Αγώνες στα 100 μ. πρόσθιο και 200 μ. μεικτή ατομική, πανελλήνια ρεκόρ στα 100 μ. πρόσθιο, 100 μ. πεταλούδα, 200 μ. μεικτή ατομική, καθώς και στα 50, 100 και 400 μ. ελεύθερο.
Η πρωταθλήτρια κολύμβησης Έφη Γκουλή αποδεικνύει καθημερινά ότι η αναπηρία δεν αποτελεί εμπόδιο σε τίποτα. Μιλήσαμε ένα βράδυ αργά, μετά την προπόνησή της, για τη ζωή, τις σπουδές της, την αγάπη της για το κολύμπι, τις δυσκολίες του πρωταθλητισμού και το πώς είναι να ζεις χωρίς κόμπλεξ για την αναπηρία σου.
Η πρώτη βουτιά στην πισίνα
Η Έφη γεννήθηκε στην Αθήνα πριν από 22 χρόνια. Το δεξί της χέρι κόπηκε κατά τη διάρκεια της κύησης της μητέρας της από τον ομφάλιο λώρο. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, τόσο για την Ελλάδα όσο και για το εξωτερικό. «Στα υπερηχογραφήματα φαινόμουν να έχω δυο χέρια και δυο πόδια. Μετά από έρευνα του γιατρού, προέκυψε ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τυλίχτηκε ο ομφάλιος λώρος στο χέρι μου. Είναι σπάνια περίπτωση και είμαι πολύ τυχερή που είχα αυτούς τους γονείς, γιατί άλλοι πιστεύω ότι θα με παρατούσαν. Μου έχουν πει ότι τότε ρωτήθηκαν από τον γιατρό, αν ήθελαν να κάνουν ένα πείραμα, να πουν ότι θα με δώσουν για υιοθεσία και να δουν πόσοι άνθρωποι θα με ήθελαν».
Μέχρι πέρυσι τον Δεκέμβριο, η Έφη έβλεπε από την τηλεόραση να βραβεύονται οι συναθλητές της και ανατρίχιαζε. Όταν ήρθε η ώρα να ανεβεί στο βάθρο, ένιωσε κάτι που δεν μπορεί να το περιγράψει. «Είναι αλλιώς να το βλέπεις κι αλλιώς να το ζεις, δεν μπορείς να το περιγράψεις», λέει η Έφη καθώς τα μάτια της λάμπουν.
Οι γονείς της Έφης το αντιμετώπισαν με τον καλύτερο τρόπο, καθώς η Έφη δεν απέκτησε ποτέ κόμπλεξ λόγω της αναπηρίας της και ήταν ανέκαθεν εξαιρετικά κοινωνική. Η ενασχόλησή της με το κολύμπι ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία, πρωτίστως για λόγους υγείας. «Έπρεπε να κολυμπάω για να μην ατροφήσει το χέρι μου. Ξεκίνησα χειμώνα και φοβόμουν πολύ. Όταν μπήκα πρώτη φορά στην πισίνα 3,5 ετών, δε μου άρεσε καθόλου. Αρχικά δε μου άρεσε καθόλου, μέχρι τη στιγμή που πήγαινα ως και με χιόνια στην εξωτερική πισίνα στο Αιγάλεω, όπου έχω πάρα πολλές παιδικές αναμνήσεις. Μέχρι τα 12 έκανα κολύμπι με αρτιμελείς, στην ομάδα του Αιγάλεω. Μια μέρα, εκεί που ήμουν έτοιμη να τα παρατήσω από την κούραση και με δεδομένο ότι δε μπορούσα να ακολουθήσω το επίπεδο των άλλων – μπορούσα να τα κάνω όλα αλλά με διαφορετικό τρόπο – με είδε ο προπονητής που έχω μέχρι σήμερα. Επικοινώνησε από κάτι γνωστούς και μου έκανε πρόταση να αθληθώ επαγγελματικά με άτομα με ειδικές ανάγκες. Έτσι ξεκίνησα τον πρωταθλητισμό. Ο προπονητής μου μού έμαθε να αγαπάω ξανά το κολύμπι, μετά που είχε αρχίσει η φλόγα του να σβήνει μέσα μου».
Το πρώτο μετάλλιο και ο πρωταθλητισμός
Το πρώτο μετάλλιο ήρθε για την Έφη όταν ήταν 13 ετών, σε αγώνες όπου συμμετείχε στη Θεσσαλονίκη, κερδίζοντας με τη μία πέντε χρυσά μετάλλια και, φυσικά, μια τεράστια ικανοποίηση. Αυτή η ικανοποίηση, του να έχεις κερδίσει κάτι με την αξία σου, δε συγκρίνεται με τίποτα. «Κάποτε σε μια ημερίδα με έριξε η προπονήτριά μου να κολυμπήσω με αρτιμελείς, 50 μέτρα πεταλούδα. Πάντα έβγαινα τελευταία στις περιπτώσεις αυτές, διότι δεν είχα το δεξί μου χέρι. Μετά το τέλος της ημερίδας, οι διοργανωτές μου είπαν ότι θέλουν να με βραβεύσουν. Δεν είχα ξεκινήσει ακόμα τον πρωταθλητισμό.
Επειδή δεν είχα κόμπλεξ, δεν πήγε το μυαλό μου ότι ήθελαν να επιβραβεύσουν αυτή την προσπάθεια.
Με ρώτησαν ποιο μετάλλιο θέλω και είπα το χάλκινο. Με πήγαν στο βάθρο και μου είπε ένας κύριος ‘σε παρακαλώ, στο πρώτο θα ανεβείς’. Ο κόσμος χειροκροτούσε, ήταν μεγάλη μου χαρά, όμως ντράπηκα. Αλλιώς είναι να έχεις πάρει με το σπαθί σου ένα μετάλλιο κι αλλιώς να σε βραβεύουν για τη συμμετοχή σου.»
Ο πρωταθλητισμός θέλει θυσίες, όσο κλισέ κι αν ακούγεται αυτή η φράση. Η ζωή της Έφης άλλαξε μόλις πήρε την απόφαση να ασχοληθεί επαγγελματικά με το κολύμπι. Η διατροφή ή η άσκηση δεν την δυσκόλεψαν τόσο, καθώς προσαρμόστηκε άμεσα. Ήταν όμως μαθήτρια γυμνασίου και έτσι στερήθηκε αρκετές εξόδους ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του αθλήματος. Κι όσους φίλους έχανε από το σχολείο, επειδή δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τις απαιτήσεις της ζωής ενός πρωταθλητή, τόσο κόσμο γνώριζε στο κολυμβητήριο
Οι σπουδές στη Δημοσιογραφία
Πριν 4 χρόνια πέρασε στη Σχολή ΜΜΕ του ΕΚΠΑ. «Επειδή μου αρέσει να μιλάω – και λόγω κοινωνικότητας και επειδή μου αρέσουν τα παιδιά – ήθελα να ασχοληθώ με την ψυχολογία. Δεν επέλεξα να πάω να σπουδάσω δασκάλα ή κάτι παραπλήσιο, παρότι μου αρέσει πολύ η ενασχόληση με τα παιδιά. Δεν είναι κομπλεξικό αυτό που θα πω, απλά σκεφτόμουν τους άλλους γονείς, ότι μπορεί να είχαν πρόβλημα να διδάσκει μια καθηγήτρια πάνω στην οποία τα παιδιά δεν θα έβλεπαν κάτι που δεν τους άρεσε. Πρέπει να σκεφτείς και αυτή την περίπτωση. Όσο μεγάλωνα είπα να μην πάω στα ΤΕΦΑΑ γιατί όλη μέρα ασχολούμαι με τον αθλητισμό και χρειάζομαι ένα άλλο πτυχίο. Είμαι χαρούμενη που πέρασα στη Δημοσιογραψία και όχι στην Ψυχολογία, γιατί έχει ευρύ φάσμα. Θέλω να πάω προς δημόσιες σχέσεις και μάρκετινγκ. Προσπαθώ, λοιπόν, να συνδυάσω σχολή και κολύμβηση. Μπορεί να μένω σε κάποια μαθήματα πίσω αλλά τα καταφέρνω».
Ένα γεμάτο καθημερινό πρόγραμμα
Το πρόγραμμα της Έφης είναι γεμάτο, φυσικά, καθώς καθημερινά έχει τουλάχιστον μια προπόνηση, ενώ αν δεν έχει μάθημα στο Πανεπιστήμιο, θα κάνει και διπλή. «Η κανονική μου προπόνηση γίνεται κάθε μέρα. Δεν μπορείς να χάσεις προπόνηση. Αν μείνεις πολλές μέρες εκτός νερού δε θα μπορείς να κολυμπήσεις με τον ίδιο τρόπο. Από το πρωί ως το μεσημέρι πηγαίνω στη Σχολή, έχω επιλέξει μαθήματα που είναι εκείνη την ώρα, ώστε να επιστρέφω το μεσημέρι.Κάθομαι μια ώρα το μεσημέρι μετά το φαγητό και το απόγευμα νωρίς πάω στο γυμναστήριο για μια ώρα και μετά κολυμπάω για 2 ώρες. Γυρνώντας σπίτι δεν έχω κουράγιο να κάνω πολλά πράγματα, αλλά θα καθίσω με τη σχέση μου να δούμε μια ταινία ή θα πιούμε ένα ποτό. Δεν έχω καθόλου χρόνο για άλλα χόμπι, παρά μόνο για να βλέπω ταινίες, που είναι πολύ ξεκούραστο. Μετά την προπόνηση θέλω να χαλαρώνω».
Στη ζωή του πρωταθλητή δεν υπάρχουν αργίες και διακοπές, παρά μόνο το Πάσχα. Τα τελευταία πέντε συναπτά Χριστούγεννα, η Έφη τα περνάει στην Τρίπολη, με την ομάδα της, τον Ηρόδικο. Ο προπονητής της προπονεί μια άλλη ομάδα, τον Γλαύκο, και έτσι η ίδια έχει ενταχθεί σε δυο μεγάλες αθλητικές οικογένειες, με τις οποίες κάνει μαζί προετοιμασία.
Το απαιτητικό καθημερινό πρόγραμμα της Έφης, σε συνδυασμό με τα ταξίδια που κάνει εντός και εκτός Ελλάδας για τους αγώνες δεν της αφήνουν μεγάλο περιθώριο να περάσει πολύ χρόνο με την οικογένειά της. «Οι γονείς μου, παρότι τους λείπω, δεν με έχουν φέρει ποτέ σε δύσκολη θέση, πάντα μου λένε να πάω όπου θέλω και να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Δεν μου λένε καν για τους χρόνους που θα κάνω, δεν έχουν ανακατευτεί ποτέ στον πρωταθλητισμό μου».
Η συμμετοχή στο Spetsathlon
Φέτος θα συμμετάσχει για πρώτη φορά στο Spetsathlon, σε αγώνα στην ανοιχτή θάλασσα. «Δεν το έχω ξαναβιώσει! Θα πάω πρώτη φορά και είναι μια μεγάλη ευκαιρία. Χαίρομαι πάρα πολύ που ήρθα σε επαφή με αυτό τον κόσμο, που με βοήθησε πολύ και στους αγώνες στο Μεξικό, όπως και η ομάδα μου, ο προπονητής μου και η οικογένειά μου. Έτσι γνώρισα και τη χορηγό μου Μαρίνα – Λύδα Κουταρέλλη που μου έδωσε την ευκαιρία να συμμετάσχω στο Spetsathlon και να ζήσω την εμπειρία της θάλασσας από κοντά, μπαίνοντας σε αυτή τη μεγάλη οικογένεια. Είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό. Δεν κάνω προπονήσεις σε ανοιχτή θάλασσα, δεν πάω να ανταγωνιστώ αλλά να γνωρίσω το άθλημα».
Η συμβολή του κράτους στον αθλητισμό των Ατόμων με Αναπηρία
Στην ερώτηση για το πώς βοηθάει το κράτος τους αθλητές ΑμΕΑ στην Ελλάδα έρχεται, δυστυχώς, η αναμενόμενη απάντηση. «Με βοηθάει η οικογένειά μου από την αρχή, αλλιώς δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα. Το κολύμπι, ειδικά σε επαγγελματικό επίπεδο, δεν είναι άθλημα για φτωχούς. Θέλει μαγιό, φυσικοθεραπείες, θέλει μασάζ για να έρχεται το σώμα μου σε ευθεία γραμμή. Ασκούνται δυνάμεις πάνω μου με περίεργο τρόπο κι έτσι για να φτάσεις στον πρωταθλητισμό χρειάζονται και χρήματα και κόπος. Η οικογένειά μου πάντα με στηρίζει και με ανεβάζει. Τα υπόλοιπα, θέλουν όλα την πληρωμή τους, δεν είναι τίποτα τσάμπα. Η Ομοσπονδία καλύπτει τα έξοδα αν έχεις πιάσει τα όρια που πρέπει, για να πας έξω. Αυτό βέβαια δεν γίνεται πάντα, καθώς αν δεν έχει χρήματα, απλά δε θα σε στείλει. Το θέμα είναι να σου δοθεί η ευκαιρία να πας. Είναι κρίμα, έπρεπε να προβάλλεται ο αθλητισμός και στην Ελλάδα το προσπαθούν πολύ οι οργανώσεις και οι ομοσπονδίες, αλλά δεν υπάρχει η υποδομή και δεν υπάρχουν και χρήματα».
«Αυτή είναι η δουλειά σου, να κάνεις το ρεκόρ»
Ο πρωταθλητισμός συνδέεται, βέβαια, με τα ρεκόρ. Τα όρια που πρέπει να πιάσει ένας πρωταθλητής είναι από πιεστικά, που σε ξυπνούν τη νύχτα, έως και βασανιστικά, που δε σε αφήνουν να κοιμηθείς καθόλου.
Με τα όρια αγχώνομαι λίγο παραπάνω, με πιέζουν γιατί θέλω να ικανοποιήσω εμένα πάνω από όλα. Έχω κουραστεί πολύ στη ζωή μου, αλλά ήταν δική μου απόφαση. Δηλαδή θέλω να κουραστώ.
«Όταν είναι να έρθει το όριο, κάνω μόνη μου θυσίες για να ικανοποιήσω τον εαυτό μου και τον προπονητή μου – καθώς μαζί το κάνουμε αυτό και μόνη μου δεν θα έφτανα εδώ που είμαι. Όταν εσύ είσαι καλά με τον εαυτό σου, οι άλλοι χαίρονται με τη δική σου ευχαρίστηση». «Αυτή είναι η δουλειά σου, να κάνεις το ρεκόρ», λέει η Έφη, που αγαπάει τόσο πολύ το κολύμπι που δεν το σταμάτησε ούτε μετά από ένα μεγάλο σερί αποτυχιών που είχε αντιμετωπίσει.
Το εξωτερικό
Το ελληνικό κράτος διαθέτει πολύ περιορισμένα μέσα βοήθειας των αθλητών με αναπηρία, για την προβολή των οποίων εργάζονται αγόγγυστα άνθρωποι που δεν πέφτουν σχεδόν ποτέ πάνω τους οι προβολείς της δημοσιότητας. Συζητάμε τις παροχές των ξένων κρατών στους αθλητές και η κουβέντα έρχεται στο αν η Έφη θα σκεφτόταν ποτέ να φύγει στο εξωτερικό. «Σε κάποια άλλη χώρα θα είχα πιο πολλή βοήθεια. Είμαι όμως πολύ συναισθηματική και δεμένη με την οικογένειά μου. Δεν ξέρω ακόμα αν θα έφευγα, αν θα άφηνα τη ζωή μου και τους φίλους μου, επειδή απλά θα έβγαζα περισσότερα χρήματα από τον αθλητισμό έξω. Δε με νοιάζει το κέρδος, βάζω πρώτο αυτό που αγαπάω. Το κάνω γιατί θέλω να καταφέρω κάτι και να είμαι καλά με τον εαυτό μου».
Η λύπηση των ανθρώπων
Η Έφη ήταν από μικρή άνετη, καθώς έτσι μεγάλωσε στην οικογένειά της και δεν χρειάστηκε να κρυφτεί ποτέ, ούτε να αισθανθεί μειονεκτικά. «Άνθρωποι μεγάλης ηλικίας έχουν δείξει λύπηση προς εμένα. Και κάποιες κάποιες φορές στο σχολείο με κορόιδευαν, αλλά η μητέρα μου με είχε μάθει να λέω ‘έτσι είμαι και σε όποιον αρέσω’. Και όταν με ρωτούσαν για το χέρι μου τους έλεγα απλά ότι έτσι γεννήθηκα. Γνώριζα άτομα που ένιωθα ότι δε με ρωτούσαν πώς το έπαθα και πιεζόμουν γιατί αισθανόμουν ότι ντρεπόταν. Εγώ το σατιρίζω κιόλας. Όταν δεν με ρωτούσαν τους έλεγα από μόνη μου, γιατί ήθελα να κάνουμε αληθινή παρέα, για να αισθάνονται όλοι άνετα. Στο σχολείο, όμως, δε σε πιάνουν να σε φέρουν πιο κοντά με την ιδιαιτερότητα του άλλου, οπότε δεν το κατηγορώ. Εγώ δεν προσβάλλομαι και νομίζω αυτό συμβαίνει επειδή έτσι μεγάλωσα. Ποτέ δε μου είπαν ότι δε μπορώ να κάνω κάτι. Έκανα τα πάντα, απλά με διαφορετικό τρόπο από τους άλλους. Ακόμα και τα κορδόνια μου έμαθα να δένω μόνη μου, όταν ήμουν πολύ μικρή. Επειδή μεγάλωσα έτσι, δεν αισθάνομαι ότι μου λείπει κάτι. Μπροστά στον καθρέφτη το βλέπω, στην καθημερινότητα δεν αντιμετωπίζω πρόβλημα, είναι αυθόρμητες όλες οι κινήσεις μου».
H πιο συγκινητική στιγμή
Μέχρι πέρυσι τον Δεκέμβριο, η Έφη έβλεπε από την τηλεόραση να βραβεύονται οι συναθλητές της και ανατρίχιαζε. Όταν ήρθε η ώρα να ανεβεί στο βάθρο, ένιωσε κάτι που δεν μπορεί να το περιγράψει. «Είναι αλλιώς να το βλέπεις κι αλλιώς να το ζεις, δεν μπορείς να το περιγράψεις», λέει η Έφη καθώς τα μάτια της λάμπουν.
Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες
Ελάχιστα μαθήματα απομένουν στην Έφη για να πάρει στα χέρια της το πτυχίο της. «Θέλω να πάρω πτυχίο για να μην έχω τόσο τρέξιμο το πρωί, να έχω μια δυνατή χρονιά για να πιάσω τα όρια και να είμαι στον τελικό του Τόκιο το 2020. Σίγουρα δε θα ξεκινήσω ένα μεταπτυχιακό για να το σταματήσω μετά επειδή δεν βγαίνω. Για τους Παραολυμπιακούς βρισκόμαστε ήδη σε προετοιμασία, όλες αυτές οι προσπάθειες που κάνω είναι για αυτούς. Τα πανευρωπαϊκά και τα παγκόσμια είναι η προετοιμασία». Η Έφη θέλει να είναι στην τελική οκτάδα του Τόκιο και δεν θα σταματήσει να προσπαθεί γι’ αυτό.
Ο αθλητισμός και τα άτομα με αναπηρία
Το κράτος μπορεί να μην βοηθάει ιδιαίτερα, όμως υπάρχουν άνθρωποι που τρέχουν διαρκώς για να δείξουν ότι τα άτομα με αναπηρία μπορούν να κάνουν τα πάντα. «Ο πρωταθλητισμός είναι μια εμπειρία, όσοι κάνουν σαν τέτοια το βλέπουν. Είναι μια ευκαιρία να ταξιδέψεις για να γνωρίσεις μέρη και κόσμο. Έξω παθαίνεις σοκ, βλέπεις αθλητές χωρίς χέρια και πόδια. Αυτό που κάνουν αυτοί δε συγκρίνεται με αυτό που κάνω εγώ π.χ.».
Το μόνο που χρειάζεται για την ίδια είναι το πείσμα. «Ο αθλητισμός βοηθάει άτομα με αναπηρία να αποκτήσουν προσωπικότητα, δίνοντάς τους δύναμη και βγάζοντάς τους από το σπίτι. Όταν κάποιος έχει τέτοιο θέμα, καλό θα ήταν να κάνει τα πάντα, να ασχολείται με πολλά, με μουσική, με αθλητισμό. Κανείς δεν καταφέρνει τίποτα αν είναι ανενεργός», λέει η Έφη.
Στην ερώτηση τι μπορεί να κάνει το κράτος για να βοηθήσει έναν αθλητή με αναπηρία, η ίδια τονίζει πως καθένας άνθρωπος χρειάζεται κάτι διαφορετικό. «Μια ράμπα, μια διευκόλυνση για το πάρκινγκ, από τα μικρά πράγματα αν ξεκινήσουμε θα κάνουμε τη ζωή τους πιο εύκολη», συμπληρώνει με ρεαλισμό.
Η ίδια θέλει να συνεχίσει για πολλά χρόνια ακόμα τον πρωταθλητισμό, όμως ξέρει ότι κάποια στιγμή θα συνεχίσει να κολυμπάει καθημερινά, χωρίς όμως να κατεβαίνει σε αγώνες. «Θέλω κάποια στιγμή να κάνω οικογένεια. Με τα δικά μου δεδομένα, αυτό δεν μπορείς να το συνδυάσεις με τον πρωταθλητισμό και θα πρέπει κάποιον τομέα να παραμελήσεις ή έστω να υστερήσεις σε αυτόν». Δεν είναι αρνητική στην ιδέα να γίνει προπονήτρια, όμως είναι ένα ζήτημα που θέλει συζήτηση, καθώς πιστεύει ότι μπορεί να δυσκολέψει άλλους ανθρώπους ώστε π.χ. να κατανοήσουν μια τεχνική.
Δεν έχω δυσκολευτεί σε κάτι γιατί εγώ μεγάλωσα έτσι, δεν έχασα το χέρι μου στην πορεία, ώστε να χρειαστεί να προσαρμοστώ σε κάτι ή να αισθάνομαι φαντάσματα.
«Άμα το θέλεις, μπορείς να κάνεις τα πάντα και κανείς δε μπορεί να μπει εμπόδιο. Άμα το έχεις πείσμα να ζήσεις, θα ζήσεις». Για την Έφη Γκουλή δεν υπάρχουν εμπόδια. Δεν υπήρξαν ποτέ, για την ακρίβεια. Και δεν θα υπάρξουν γιατί η ίδια έμαθε να βλέπει μπροστά της μόνο όρια έτοιμα να ξεπεραστούν κι όχι καταστάσεις και ανθρώπους που μπορούν να τη σταματήσουν.